Uguren izayazen d unadi n urmud di Tmazɣa. Attiki amettan  d usertan n ilemẓiyen deg udmawen-is adigan d agradigan (CSO2014-52998-C3-2-P), d asenfar iṣuẓerfen sɣur  tneɣlift n tdamsa d tmenyugert; tamarayt uwanek unadi d tneflit d usnulfu (CSO2011-29438-C05-04) i d-ijem’en taɣlamt tagraɣlant d aṭṭas n tugrinin n 13 imnadiyen i yettinil Thierry Desrues, amussnan (científico titular) n IESA-CSIC di Córdoba (Spanya).

Izewwaren

Tayyugt n tmeskanin i yerzan timura n Tmazɣa deg tegrist n useggas n 201-2011, ittwassnen am “Tafsut ta’ rabt” neɣ “Tafsut tamagdayt” glan-d s wazal ameqran i yilemẓiyen n Tmazɣa. Acu kan, issefk ad nini, taɣedweft-a teṣṣaweḍ  aṭṭas iberdan ar  kra n igmad ijummanen ur s’an azal ameqran imi azal-nsen yugel ɣer uswar n usatal. Af anect-a, xas ma zrin 5 iseggasen af timeskanin n 2011, ur ‘ ad ur nessin kra af  ilemẓiyen n Tmazɣa, acu xeddmen, acu ran, s acu n wallalen ran ad ṣṣiwḍen neɣ anwan i zemren ad asen-ten-fken iwakken ad awḍen ar iswi-nsen neɣ ayen nwan. Xas ma akka ad naf iman-nneɣ zdat yiwen unnerzi i-d-ittbanen deg inaw n imazzayen neɣ imcuwar n udusen iɣelnawen neɣ igraɣlanen, i d-yeqqaren, xas ma ilemẓiyen d aɣbel azayaz d netta daɣen i d ajeggu alemmas af aydeg isseft ad tebnu Tamazɣa imal-is. Issefk daɣen ad nini, iban-ed tixuṣ-iten ilemẓiyen cwiṭ n tezmart neɣ n lğehd deg wayen icudden akk deg waddud-is di tmeskanin izrin, tiɣawsiwin ittwabeddlen yakk d uttikki ines deg tudert-is tasertant neɣ tamettant yal wa di tmurt-is.

Iswiyen

Asmessi usental-a d asled n uttikki di tsertit  d tmetti n ilemẓiyen n tmazɣa. Af anect-agi a neffeɣ si snat n tumanin:: di ywet n tama, d acetki af akken ilemẓiyen ur  ttwaseɣreden ara si tamnaṭ n tsertit n imediaten uṣawaḍ d imazzayen i ttwakkelfen s tiora n assaɣen af ilemẓyen n tmaɣa, af tama nniḍen, tugna i ttaken imediaten af  tasuta ilemẓyen-a am tin illa i tlemmast n tmesbanin useggas n 2011, ayen iğan am ulac wid iqqaren belli ilemẓyen ur ttikin ara di tsertit neɣ belli ur ten icli’ ara ayen iḍerrun di ddunit-nsen.

Anadi n usental-agi iddawar af krad n iswiyen imuqranen:

• Sleḍ inawen af  ilemẓiyen n Tmazɣa  d tilkamin-nsen ladɣa deg wannar imediaten  d tugna n cwal i d-ttaken degsen yak d tiririt i d-ttawin ilemẓyen i tsertit tazayazt.
• Sleḍ  ma llan kra n iẓubaẓ uttiki  d  tsengest tasertit n ilemẓyen  yernu amek iga addud nsen deg wanect-a. Ẓer ladɣa acu ittawin inaẓuren ad qedcen deg wannar nsen.

Sleḍ amek i teteddu taldayt is`an aṭṭas udmawen n tigawt tazdayt ar ilemẓiyen ladɣa ɣar  kra n imeskanen izemren ad uɣalen d ifeggagen.